Κείμενο: Άρης Kοκοτσής
Φωτογραφίες: Μπάμπης Λάζαρης
Λευκάδα, το άσπρο νησί που όμως είναι καταπράσινο! Αυτή είναι η πρώτη εντύπωση που δίνει σε κάποιον η Λευκάδα, ότι δηλαδή από τις ακτές ως τις κορυφές των βουνών καλύπτεται από πλούσια χλωρίδα.
Στις δυτικές ακτές του νησιού, όπου τα πεύκα φτάνουν μέχρι την αμμουδιά, θα βρούμε να φύονται κρίνα της θάλασσας, ένα σπάνιο είδος που σ’ άλλες χώρες προστατεύεται. Δίπλα του συναντάμε τον κρίταμο, ένα σαρκώδες φυτό της ίδιας οικογένειας με τον μάραθο, το οποίο στην Κρήτη γίνεται τουρσί. Πλάι του βρίσκονται μικροί κάκτοι της οικογένειας του λυκοπόδιου και πιο ανηφορικά, μέσα στα θυμάρια, το ελίχρυσο, αρχαίο φαρμακευτικό και λατρευτικό φυτό, με ασημένιο μίσχο και κίτρινα άνθη που παραμένουν αμάραντα.
Ανηφορίζοντας στις πλαγιές των λόφων, χανόμαστε μέσα στις μυρωδιές των πεύκων και των κυπαρισσιών. Στο Αθάνι, δεντρολίβανα, θυμάρια και πικροδάφνες μπλέκονται με τα κωνοφόρα και τις ελιές. Την άνοιξη, από Μάρτιο ως Μάιο και νωρίς τον Ιούνιο, οι ελαιώνες αλλάζουν χρώματα συνεχώς. Πρώτα είναι μωβ από τα άγρια γεράνια και μετά άσπροι από τις μαργαρίτες και τα χαμομήλια. Δίπλα τους μια πληθώρα λουλουδιών δίνουν τη δική τους νότα: άγριες γλαδιόλες, άγρια γαρύφαλλα, μπλε μποράντζες και κίτρινα της Ασφακιάς.
Στις πλαγιές που βλέπουν προς το Νυδρί και τον Σκορπιό, και μέχρι τη Βασιλική, κυριαρχεί το φασκόμηλο με τη μεθυστική μυρωδιά του. Στους λόγγους και τα φαράγγια της Λευκάδας συνωστίζονται τα πουρνάρια, ο κράτεγος και τα κυπαρίσσια, η δενδρομηδική με τις κουτσουπιές. Στην περιοχή μεταξύ Δρυμώνα και Χορτάτα οι κουτσουπιές τον Απρίλη βάφουν τις πλαγιές μωβ μ’ «εκρήξεις» λουλουδιών, πριν βγάλουν φύλλα. Δίπλα τους φυτρώνουν καλλωπιστικές ακακίες με άσπρα τσαμπιά λουλουδιών.
Τον Μάιο στους αγρούς, στον Αλέξανδρο και στα Κολυβάτα, οι αφροξυλιές ντύνονται νύφες με τις λαμπρές άσπρες ταξιανθίες τους. Στις άκρες των δρόμων φύεται το βάλσαμο με τους μικρούς κίτρινους ήλιους του, το άγριο σκόρδο και το άγριο καρότο με άσπρα μπουκέτα από μικρά άνθη καθώς και κόκκινες παπαρούνες.
Στα πρανή, κάτω από τα ολάνθιστα σπαρτά και τις μεγαλοπρεπείς λαμπάδες ή φλόμους, συναντάμε λαδανιές με μωβ ή άσπρα λουλούδια σαν ασιδέρωτα πουκαμισάκια, ρίγανη και ίσσοπο που ευωδιάζουν. Στις ρεματιές οι δάφνες και οι κουμαριές «τραβούν» το βλέμμα μας, με τους όμορφους κόκκινους και κίτρινους καρπούς τους. Άγριες τριανταφυλλιές με τ’ άσπρα «κλέβουν» τις ματιές. Στις μικρές πηγές της Ακόνης το αδίαντο ή πολυτρίχη βγαίνει μέσα από τα βράχια.
Αρχή της άνοιξης και στις ανηφόρες της Νικιάνας προς τους Αγίους Πατέρες, οι μπλε ίριδες κάνουν την εμφάνισή τους κάτω από τις μυρτιές, τα άγρια μαστιχόδεντρα και τις κοκορεβιθιές. Αυτές, οι τελευταίες, το φθινόπωρο φορούν τα κόκκινα και τα κίτρινα φύλλα τους, ντύνοντας τη μουντή εποχή με λίγο χρώμα. Την άνοιξη, εμφανίζονται άγριες μικρές ορχιδέες και το σατύριο με την εντυπωσιακή ροζ ταξιανθία του.
Στο οροπέδιο της Εγκλουβής και των Χορτάτων, όπου καλλιεργείται η ξακουστή φακή και το κρασί Βαρτζαμί, φύεται η άγρια παιώνια. Αν κοιτάξετε χαμηλά στο έδαφος θα βρείτε μικροσκοπικούς άγριους πανσέδες και νωρίς το καλοκαίρι, μπλε άνθη των αγρών, είδος εξαφανισμένο στη Β. Ευρώπη.
Το φθινόπωρο, οι πρώτες βροχές φέρνουν τη δεύτερη ανθοφορία που κρατά μέχρι τον Δεκέμβριο. Κρόκοι άσπροι, μωβ και κίτρινοι στολίζουν τα μονοπάτια για το μοναστήρι του Αγίου Iωάννη στον δρόμο από Λαζαράτα προς Αλέξανδρο. Κυκλάμινα ξεφυτρώνουν από τα βράχια στο ακρωτήρι Δουκάτο κάτω από τους θαμνόκερους και μετά τα Χριστούγεννα, νάρκισσοι.
Τα δέντρα της Λευκάδας είναι ένας άλλος κόσμος με τη δική του ιστορία, μια και ο τόπος κάποτε καλλιεργούνταν περισσότερο. Από το Νυδρί μέχρι τη Βασιλική, λεμονιές και πορτοκαλιές σκιάζουν μεγάλες εκτάσεις. Όπως είναι φυσικό, κυρίαρχο είδος είναι η ελιά, που καλλιεργείται ακόμη ως το κύριο προϊόν του νησιού. Υπάρχουν όμως και δρυς στην οροσειρά των Σκάρων πάνω από τη Νικιάνα. Ένα από τα λίγα δάση του νησιού, που όμως δεν έχουμε μάθει να σεβόμαστε ακόμα.
Αμυγδαλιές και αγριοαπιδιές φυτρώνουν στους λόγγους, λεύκες και πλατάνια στις ρεματιές και τα ρυάκια, ιτιές στον καταρράκτη στη Ράχη και ροδιές και κυδωνιές στους φράχτες, τυλιγμένες στην αγράμπελη και το αγιόκλημα. Όλα αυτά, κι άλλα πολλά βότανα, λουλούδια και θάμνοι, συνθέτουν έναν θαυμαστό κόσμο, παράδεισο για όσους αγαπούν τη φύση.
Πριν λίγα χρόνια ένας επισκέπτης βοτανολόγος ανακάλυψε στην αμμουδιά της Γύρας ένα άγνωστο μέχρι τότε λουλούδι το οποίο ονόμασε Αρενάρια Λευκάντια. Από την άνοιξη ως το φθινόπωρο ο Άρης Κοκοτσής (τηλ. 2645041309, Αλέξανδρος, Λευκάδα) οργανώνει βοτανικές περιηγήσεις και σεμινάρια βοτανοθεραπευτικής, όπου με τη βοήθεια των αισθήσεών μας ερχόμαστε σ’ επαφή με τον θαυμαστό κόσμο των ιαματικών φυτών και μαθαίνουμε πώς να τα χρησιμοποιούμε.
Περισσότερες πληροφορίες για την χλωρίδα της Λευκάδας θα βρείτε στο βιβλίο του Μπάμπη Λάζαρη «Η Χλωρίδα της Λευκάδας», © 2014 Εκδόσεις Fagottobooks.
